Over Nationalisme

Er zal, naar ik hoop, een VERLICHTE tijd aanbreken, een tijd waarin het zingen van volksliederen, het zwaaien met vlaggen, het dragen van nationalistische symbolen, het vereren van helden en ‘all that kind of stuff’, uit onze hersenen weggewassen is! Het zal met de mensheid ooit toch eens de goede kant opgaan?

Ik heb hier hieronder een aantal zinsneden uit het boekje ‘Over nationalisme’ van George Orwell (met uitgebreide inleiding van Bas Heijne) verzameld. Het mag opvallen dat de theorie van Orwell heel goed in deze tijd blijkt te passen:

• Wij leven in een post-Waarheid-tijdperk, waarin waarheidsvinding gemakkelijk wordt aangepast aan onze behoefte aan emotionele zelfbevestiging.
• Het (agressieve) nationalisme draait altijd om macht, denkt altijd aan overwinningen, nederlagen en vernederingen, die vaak leiden tot een ideologie van verharding, waarbij buitenstaanders onherroepelijk als inferieur worden beschouwd.
• Verzet je tegen het kwaad, desnoods gewapend; het zal zichzelf niet vernietigen (terreur met tegenterreur bestrijden).
• Nationalisme houdt in de praktijk in dat de neiging bestaat om alles om je heen enkel in het licht van je overtuigingen te plaatsen. Het is partij kiezen om vervolgens niet meer in staat zijn die partij kritisch tegen het licht te houden (Israël/Palestijnen).
• Nationalisme erkent vaak geen uitwisseling van argumenten, alleen overwinningen en vernederingen.
• De uit angst voortvloeiende behoefte aan het maken van een eigen nationalistische waarheid, die steeds meer bepaald wordt door emotie of door uitgesproken partijdigheid, verkondigd met de felheid van gelovigen.
• Nationalisme is niet los te zien van het verlangen naar macht, meer macht en meer prestige, niet voor zichzelf maar voor de natie of andere eenheid die hij heeft verkozen om z’n eigen individualiteit in te doen wegzinken.
• Een nationalist is iemand die louter of voornamelijk denkt aan prestige verkregen door strijd. Hij kan z’n geesteskracht inzetten voor zowel opschepperij als kleinering, maar z’n gedachten gaan altijd uit naar overwinningen, verliezen, triomfen en vernederingen.
• Zowel fijngevoeligheid als intellectuele oprechtheid onderdrukken ten gunste van hem/haar welgezinde propaganda voor staat (en geloof).
• Er is haast geen gruweldaad – marteling, gijzelaars nemen, dwangarbeid, massadeportaties, gevangenzetten zonder proces, vervalsing, moordaanslag, het bombarderen (vermoorden) van burgers – die niet van morele kleur verandert als hij wordt begaan door onze kant…
• De nationalist keurt de wandaden die z’n eigen kant begaat niet alleen niet af, maar hij heeft de wonderlijke gave er niet eens iets over te horen.
• Het oordeel van een nationalist is vaak overgeleverd aan z’n niet neutrale verlangens..
• Als het om loyaliteit gaat is er geen medelijden meer..
• Nationalisme voortvloeiend uit dweepziek patriottisme, uit pathologische vaderlandsliefde. Van mild patriottisme kan men zeggen: positieve gevoelens van culturele eigenheid die een gevoel van eigenwaarde geven, maar die NIET aan anderen wordt opgelegd.

In tijden van agressie vormt het werk van Orwell nog steeds een bedreiging voor machthebbers, en een tegengif voor lezers in de onwerkelijke leugenmaatschappij die onder leiding van een dictator is opgetuigd.

‘Over nationalisme’ van George Orwell met een inleiding van Bas Heijne, een uitgave van Prometheus (2023)