Op leven en dood

Het is me niet gelukt het boek ‘Onverzadigbaarheid‘ van de Poolse (toneel)schrijver en kunstenaar Witkiewicz (1885-1939) uit te lezen. Met veel worstelen ben ik gekomen tot blz. 150 van de 550 bladzijden dat het boek dik is. En als lezen alleen maar worstelen is hoef ik niet meer te lezen; ik ben in dat opzicht geen masochist. Wèg ermee. Geen zinnig woord kan ik er dan verder ook over zeggen. Ik heb als reactie hierop  een paar boeken van de Zweedse detectiveschrijver Henning Mankell gelezen. Pretentieloze ontspanning. Mag ook wel eens. Daarna kennis gemaakt met de worsteling (nu we het toch over worstelen hebben) van de hoofdpersoon Stefan uit het boek ‘Op leven en dood’ (1954) van de Nederlandse schrijfster Anna Blaman (1906-1960). Stefan, werkzaam als redacteur bij een krant, stelt dat volwassenheid in feite niets anders is dan de verzoening met de menselijke machteloosheid. Zijn worsteling heeft dan ook rechtstreeks te maken met de problematiek van die volwassenheid. En die problematiek houdt in dat hij, na teleurstellende liefdesrelaties, weet geen andere keus te hebben dan zich bij die verzoening neer te moeten leggen. Maar dat is nu juist zijn worsteling. De verwachtingen in het leven bij hem als kind waren hooggespannen. Citaat: ‘Als je jong bent denk je dat je zo sterk bent dat je de wereld in handen zult krijgen en dat je zo groot wordt dat je op een dag de hemel binnenkijkt.’ Deze tot illusie verworden gedachte doet Stefan van het leven vervreemden, hij krijgt letterlijk pijn aan z’n hart, en hij vervalt tot een negatieve eenzaamheid (er bestaat ook positieve eenzaamheid; een mens kan niet anders zijn dan eenzaam!), maar doordat hij zich uiteindelijk, als gevolg van een nieuwe liefdesrelatie, toch weet te verzoenen met het leven door zich aan te passen aan het leven dat zich aan hem opdringt, heeft-ie bewezen uit een diep dal omhoog te kunnen klimmen.

Goed, uiteindelijk heb ik het uitgelezen, maar ik vond ‘Op leven en dood’ geen aantrekkelijk leesboek, simpelweg omdat ik me er iedere keer weer toe moest zetten. Misschien had dat met de traagheid van handelen in het boek te maken. Wat misschien bijzonder is om op te merken: ik had het boek begin tachtiger jaren ook al eens gelezen, maar bij deze herlezing bleek dat er geen letter van was blijven hangen. Het boek was totaal nieuw voor mij! Wat me al die tijd wèl is bijgebleven is dat ik dacht het een interessant boek te vinden. Dat was de reden van herlezing. Nou ja, dat interessante klopte wel…..

Nog een paar citaten uit het boek:

Zonder masker ben ik niemand meer.

…..dat iedereen op hetzelfde patroon nagenoeg dezelfde steken zal borduren.

De dingen zouden zich als geheim moeten laten ontdekken…

Het is levensgevaarlijk niet klein te zijn met de kleinen…