Uitermate lang heb ik over ‘De Pianiste’ van de Oostenrijkse schrijfster Elfriede Jelinek gedaan, omdat het boek niet opschoot, vanwege de verregaande beschrijving van maar één thema: Hoe Erika Kohut in zichzelf zit opgesloten en hoe ze ten langen leste daarvan letterlijk de pijnlijke gevolgen moet ondervinden. Erika, enigst kind en pianolerares aan het conservatorium te Wenen, wordt door haar moeder op een bezeten manier bezeten. Ze, de dochter, heeft zich hoe dan ook nooit aan haar verwekster kunnen ontworstelen; volkomen op elkaar aangewezen zijn ze, de twee vrouwen, maar de oudste maakt de dienst uit. Ze slapen zelfs in één bed. De moeder regisseert haar leven, overal en te allen tijde. De sexuele gevoelens van de dochter hebben zich niet goed kunnen ontwikkelen. Ze probeert die gevoelens toch op te wekken, zelfs naar pornografische peepshows gaat ze, maar ze ondergaat er niets bij. Ze wil haar eigen lichaam met alle geweld voelen en gaat het derhalve regelmatig pijnigen, fysiek, door opzettelijk kleine verwondingen bij zichzelf aan te brengen, op momenten dat ze alleen is. Een pianoleerling van Erika, ene Walter Klemmer, van een jongere generatie dan de ongenaakbaar lijkende lerares, wordt ondanks het leeftijdsverschil verliefd op haar, de dochter, moeders bezit. Klemmer jaagt, natuurlijk tegen de zin van de moeder, voortdurend achter haar aan, en de moeizame toenadering tussen lerares en leerling leidt tenslotte tot een uiterst verwrongen sexuele relatie. Erika wil niet anders dan daarbij onvoorwaardelijk gepijnigd en vernederd worden. Klemmer weet daar geen raad mee, hetgeen dan ook uitmond in sexuele mislukkingen. Zijn ongebruikte driften ontaarden in agressief geweld, dat hij uiteindelijk op Erika botviert in het huis van moeder en dochter, nadat hij eerst de moeder in een naastgelegen kamer heeft opgesloten. Een wrang boek met hier en daar bizarre pornografische beschrijvingen waar geen normaal mens opgewonden van zal worden. Een boek waarin de schrijfster, daar mag je van uitgaan, want ook Jelinek had een haat-liefde verhouding met háár moeder, haar eigen ervaringen op bijzonder literaire wijze heeft gesublimeerd. Elfriede Jelinek is in het jaar 2004 vereerd met de Nobelprijs voor literatuur.
Nog een paar opvallende zinsneden uit het boek (Uitgave van Van Gennep, 1988):
Onschuldige verlangens die in de loop der jaren veranderen in vernietigende begeerte, in een wil tot verwoesting.
Gaat schijn boven zijn? Leugen boven waarheid?
Ernstig is het leven, opgewekt de kunst.
De liefde doet alleen plezier als anderen je om je geliefde kunnen benijden.
Weblog Dré Oudman Appingedam 