Schuilplaats voor andere tijden

Een bijzonder boek dat mij de radeloze machteloosheid der mensen aangaande de ziekte Alzheimer doet inprenten, immers het is nog steeds een ongeneeslijke ziekte die mensen die er aan lijden langzaam maar zeker hun leven ontneemt; niet meer in staat het huidige leven nog te kunnen volgen. Er wordt natuurlijk alles bedacht om met verzachtende maatregelen te komen. Hier en daar een pilletje of een aanpassing van de levensstijl, als pleisters om het erger worden ervan hopelijk enigszins te kunnen afremmen. Gaustin, de hoofdpersoon (tevens de schizofrene ik van de schrijver) uit de roman ‘Schuilplaats voor andere tijden‘ van de Bulgaarse schrijver Georgi Gospodinov had een uitgebreide levensverlichtende oplossing bedacht voor mensen die niet meer zo goed in het nu zich konden handhaven omdat ze domweg niks meer in hun brein konden vastleggen, terwijl ze zich nog wel allerlei dingen van vroeger herinnerden: Hij, Gaustin, probeerde de omstandigheden van vroeger na te bootsen door allerlei kamers in te richten die een verleden uitstraalden, bijv. van het jaar 1960, of 1968, of 1956 etc, vul maar in, waar de dementerende dat leven van toen nog konden leven, omdat ze daarvan nog veel herkenden. Werd de dementie erger dan was het mogelijk een stapje terug te doen middels verhuizen naar een kamer met een eigenschap van een nog vroegere tijd. Nu ja, het was natuurlijk een mooie poging om die mensen nog een beetje leven te gunnen, maar u begrijpt, dat zoiets toch vroeg of laat moest doodlopen. Ik vond dat overigens wel een grappig idee (Gaustin was natuurlijk ook een beetje gek), maar er kwamen steeds meer gezonde mensen op af die in die behandeling een uitweg hoopten te vinden voor het hectische moderne leven. Eigenlijk is het hele boek – veel Europese staten hielden zelfs een referendum om mensen te laten kiezen in welk verleden ze wilden leven! – een aanklacht tegen het feit dat steeds meer mensen van nu een obsessie met het toch wel dystopische verleden hebben. Angst voor de Toekomst? Te hectisch het huidige leven? Te druk, te jachtig, te chaotisch, te koortsachtig, te angstig?!

Even nog wat citaten uit het boek van 330 pagina’s:

• Het monster is de ouderdom en de dood is zijn zuster.
• Het verleden is dood, maar men wil het alsmaar balsemen en onderbrengen in een muf Mausoleum.
• Het ergste van verstoppertje spelen is beseffen dat niemand je meer zoekt.
• het verleden groeit als onkruid.
• Een lichaam dat écht dood wil, voelt geen trots meer.
• De staat, niet meer dan een brullende historische zuigeling, die zich voordoet als een Bijbelse ouderling.
• Het verleden is genadeloos! Wees genadeloos voor het verleden!!
• Nationalisme is hoe dan ook een territoriale aangelegenheid, het gebied is ‘heilig’. Wat gebeurt er als je dat kleedje onder de voeten wegtrekt?
• Niets kan het verleden zo terugbrengen als kitsch.
• De ruggengraat van geluk is zo breekbaar als die van een libelle.
• Geluk is niet de hoeksteen waar je je kerk of staat op kunt bouwen. Geluk is iets persoonlijks!
• En toen de demonen het verleden verlieten, nestelden ze zich in de mens.
• Dementie: hier is het ‘ik’ het meest zinloze woord, een lege schelp die met de golven mee naar de kust rolt.

Een uitgave van Ambo/Anthos Amsterdam (2022).